Ειδικού Συνεργάτη
Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική στρατηγική (EDIS-European Defence Industrial Policy) αποσκοπεί στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης (EDTIB- EU’s Defence Technological and Industrial Base), τομέας με τζίρο το 2021 70 δισ.€ και εξαγωγές 28 δισ.€.
Η EDIS ήταν η απάντηση των Βρυξελλών στον μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας σε πολεμική οικονομία, υπό το βάρος της πίεσης των ευρωπαίων ηγετών λόγω των εξελίξεων στο ουκρανικό.
Η στρατηγική προσφέρει θετικό πρόσημο στην αμυντική βιομηχανία, αποσκοπώντας στη μείωση του κατακερματισμού των ευρωπαϊκών δαπανών και στην ενίσχυση της ενιαίας αγοράς για την άμυνα. Από τα δημοσιευθέντα κείμενα για την στρατηγική ανακύπτουν ορισμένοι προβληματισμοί.
Πρώτιστα, η στρατηγική είναι υπερβολικά θετική στην αξιολόγησή της για τις ικανότητες της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης. Είναι ακριβές ότι η ευρωπαϊκή παραγωγή πυρομαχικών έχει αυξηθεί σημαντικά τα δύο χρόνια του πολέμου στην Ουκρανία, όμως εξακολουθεί να υπολείπεται των αναγκών.
Την ίδια περίοδο η Ρωσία έχει αυξήσει την παραγωγή της και το σημαντικότερο έχει διασφαλίσει την εφοδιαστική αλυσίδα της από χώρες που δεν συμμετέχουν στις κυρώσεις.
Η στρατηγική φαίνεται να υποβαθμίζει την άμεση πρόκληση της παραγωγής αρκετών όπλων και πυρομαχικών για την Ουκρανία και την αναπλήρωση των ευρωπαϊκών αποθεμάτων.
Η ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση (EDTIB) αποτέλεσε το κομβικό σημείο ενίσχυσης της αμυντικής πολιτικής της ΕΕ τα τελευταία χρόνια, για οικονομικούς λόγους, παρά την επίκληση των λόγων ασφαλείας.
Πλήθος κονδυλίων ενίσχυσε τον τομέα, εμβαθύνοντας την συνεργασία ευρωπαϊκών εταιρειών του τομέα, ώστε να αποφευχθούν επικαλύψεις και να προωθηθεί η διαλειτουργικότητα των εξοπλισμού. Οι χρηματοδοτικές αυτές ροές δεν έχουν αξιολογηθεί ως προς την αποτελεσματικότητα τους πλήρως, αλλά συμβολίζουν τη δέσμευση της ΕΕ για δημιουργία ολοκληρωμένης πανευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
Η κυριότερη πρόκληση της στρατηγικής, είναι η επιλογή των χωρών της ΕΕ να προμηθεύονται όπλα σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο, παρά σε περιφερειακό επίπεδο. Έτσι τίθεται το ερώτημα κατά πόσον τα υπό συζήτηση κεφάλαια επαρκούν ώστε η ευρωπαϊκή οικονομία να μετασχηματιστεί σε πολεμική οικονομία και πρακτικά θα συμβάλλουν αποφασιστικά στις επενδύσεις σε εγχώριες αμυντικές βιομηχανίες.
Επιπρόσθετα, οι προσπάθειες ενσωμάτωσης της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης στις ευρωπαϊκές εταιρείες, ενέχουν τον κίνδυνο να θεωρηθεί η στρατηγική της ΕΕ προστατευτική, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να αντιδράσουν με ανάλογο τρόπο.
Η στρατηγική προτείνει πολύ υψηλότερο εγχώριο μερίδιο παραγωγής για την κάλυψη των αναγκών προμηθειών, χωρίς να εξηγεί επαρκώς γιατί αυτό είναι επιθυμητό. Η χρήση των παγκόσμιων προμηθειών στην αντιμετώπιση της έκρηξης της ζήτησης αμυντικών προϊόντων είναι σημαντική για την Ευρώπη και τη Ρωσία, ωθώντας ανοδικά τις τιμές.
Η επιδίωξη μεγαλύτερης εγχώριας παραγωγής είναι δικαιολογημένη, αλλά αυτό σε βάρος των ξένων προμηθειών θα ήταν λάθος βραχυπρόθεσμα, καθώς θα έλειπαν πυρομαχικά και οι διατλαντικές σχέσεις θα μπορούσαν να επιδεινωθούν.
Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, η στρατηγική βιομηχανική πολιτική στον τομέα της ευρωπαϊκής άμυνας, θα ωφελείτο μόνο με την σύμπραξη του Ηνωμένου Βασιιλείου και όχι αν επικεντρωθεί μόνο στην ΕΕ.
Η στρατηγική πάσχει στο σκέλος της χρηματοδότησης. Η δημόσια χρηματοδότηση σε επίπεδο ΕΕ είναι εξαιρετικά περιορισμένη και η πρόσβαση σε ιδιωτική χρηματοδότηση σε μικρότερες επιχειρήσεις στον αμυντικό τομέα είναι περιορισμένη.
Η συζήτηση για τη χρηματοδότηση του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αποδίδει, παρά την ανάγκη για δέσμη νέων ιδίων πόρων για την κάλυψη των αυξανόμενων απαιτήσεων δαπανών, και όχι απλά για την αποπληρωμή του χρέους στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων οικονομικής ανάκαμψης της ΕΕ μετά την πανδημία.
Η περιορισμένη πρόοδος στους ίδιους πόρους της ΕΕ έχει οδηγήσει στη θέσπιση εισφοράς από τις χώρες της ΕΕ, ανάλογα με τα απόβλητα συσκευασίας πλαστικών στην επικράτειά τους, τα οποία δεν ανακυκλώνονται.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει πόρους για τον προϋπολογισμό της ΕΕ από τα έσοδα από το εμπόριο εκπομπών και από εισφορές που εισπράττονται στο πλαίσιο του μηχανισμού προσαρμογής των συνόρων άνθρακα της ΕΕ (CBAM).
Η ελλιπής χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού θα οδηγήσει σε αποφάσεις με την αρχή της επικουρικότητας στη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας διευρύνοντας την απόκλιση μεταξύ των δημοσιονομικά ισχυρών και αδύναμων στην εφαρμογή της αμυντικής βιομηχανικής πολιτικής.
Σε αυτό το πλαίσιο ο μετασχηματισμός της ευρωπαϊκής οικονομίας σε πολεμική, για την Ελλάδα σημαίνει περιορισμό των ευρωπαϊκών πόρων και ταυτόχρονα αναπροσαρμογή των αμυντικών δαπανών εις βάρος των κοινωνικών.
Η Ελλάδα στην περίοδο των μνημονίων υποχρεώθηκε από τη τρόικα στη διάλυση της κρατικής αμυντικής βιομηχανίας, η οποία, παρά τις παθογένειες της, θα μπορούσε να συμβάλλει αποφασιστικά στην οικονομία και στην άμυνα της χώρας. Η «πολεμοχαρής» διάθεση δεν είναι άνευ κόστους και ας αποφεύγεται η δημόσια συζήτηση.
*Οι απόψεις που δημοσιεύονται στο IBNA εκφράζουν αποκλειστικά τους συγγραφείς
